Chrounico patoiso
Loï bestios molaoutos
(Imita dé Lofountaino et d’oquel dé Nîmés.)
Qué viré dé caïrè, ou qué viré dé piquo.
Per caou o d’atous, l’ou jouo l’iés bien bouo.
Déjo n’ovè ogu dé bien fouorto coulico,
D’amoun ou d’oval. Sé n’en saouvo caou pouo.
—
Aï ! sécour ! o moun Diéou ? d’oquel paouré Frimousso,
Coum’és’ogroumilla ! et coumo s’estrigousso !…
- Et bé, onciennomén, dédin nosté pois
Li oguè din lou bestiaou cè qu’oïon jomaï vis.
Crésè-ou, ou loïssa-ou ; faou pas dé poulitico
Ours, Lioun, Asé et chi, tout oïo lo coulico.
Ah ! cholio véir’oco ! Din lou pra lou moutou,
Bénlavo tristomén, lo bav’o soun méntou,
Chabros, Vachos, Choméou, oïon perdu lious pousso,
L’Eléphan s’estoursio, ou grotavo lo mousso,
Lou Roïnar oïo dit : « Odussia, poulolié. »
Lou Loupcouontro lou mur frétavo soun dorié ;
Bèbo fosio lou Bioou, et lou Cha tristo mino ;
Lou Singé sé plognio ; plouravo lo Mounino ;
L’Asé bien mal’hurous escoundu dinc’un traou,
Los ooureillos én l’air, bromavo : — lou foutraou !
Et lou Lioun iél maï, hier fouor coumo Samson,
Vuèi tout ogongoli, jaouné coumo’n estron,
Oïo plus d’opétit ; onavo li péta !
M’oquél épidémi, rien poudio résista.
—
Li oïo maï dé siéi més déjo qu’oco duravo,
Paou per co lou poïs pamén sé déspuplavo.
Ologuia, lou Lioun, mondè quér’entour d’el,
Toutéi lous onimaou. Et ténguèroun counsel.
Eroun toutés én dôou, oïon lo min’inquièto….
Soubré’no péir’enfin lou Présidén s’ossèto.
Priso’n paou dé toba, estournudo très co
Sé lipo lo moustacho et coumenço d’éico :
« Messieux, qu’aurio bésoun dé mé sécha lo gulo,
Chooudrïo-t-y doun créba !.. Ouf ! lo tristo pilulo !
Co’s certain, mous omis, counvéné n’én mé iéou,
Nosto moouvaiso vid’o focha nosté Diéou !
Despiei lou més dé dé Mar nous faï pas bouono mino,
Los foudros dé soun ciel soun couontro nost’éichino.
So coulèr’en tout tén lou méschon o sénti,
Tant u’o pas tout d’éi bouo moustra soun répénti,
Ei foun dé nosté cur chaou qué lou régré réntré.
Lio qu’oco pér gori nosté gron maou dé véntré.
Dovon qué nosté maou vénio’ncaro pu laï,
Nous chaou pér l’oresta invénta caouqué biaï.
Véi lous homés souvén, din l’histoiro ou éi vis,
Vun dounavo so pél pér sauva lou poïs,
Vun dé nous aoutrés doun san démonda soun resto
Déou soubré lou buchiè léissa coupa so testo.
Qu’én sacrificé doun sé doun’o Jupiter
Qu’o li ogrodoro miéi qué toutés lous pater.
L’on sa prou qué quand chaou faïré lou sacrificé
Pér oquel qu’es buscla, co’s un famus supplicé ;
Mais enfin, mous omis, forén bien otenciéou
Qué lou pu guzordas siervi’o l’immoulociéou.
Chaou doun qu’o aouto vouès chascun émé fronchiso
Tout coum’én counféciéou rocounté soï soutiso.
Iéou vaou doun couménça bravomén lou prumiè,
Toutés piéi mé ségré, énjusco’i fin doriè.
Dé qué voui diréi doun ? — Sobè qu’éi bouono dén
Et vosto paou[]o pèl n’o soufer bien souvén !
Mêmo m’es oriba, (Oh ! golovordoriè
S’es poussiblé pamén ton dé guzordoriè !…)
M’és oriba, quand trop lo fom mé trovoliavo,
Qu’oprès tout lou troupéou lou pastré li possavo !
[…]
Lou Féçouyrié
et lou païré grotuso
P.S. Démondé excuso oï sobén, si loï rimos soun pas toujour bien crousados Sous esta tro preissa.
Le Patriote de l’Ardèche | 17 01 1886
LAS BÈSTIAS MALAUTAS
(Imitat de Lafontèna e d’aquel de Nimes.)
Que vire de caire, o que vire de pica,
Per quau a d’atots, lo jòc li es bien bòn.
Dejà n’avètz agut de bien fòrta colica,
D’amont o d’aval. Se ne’n sauva quau pòt.
Ai ! secors ! ò mon Dieu ? d’aquel paure Frimossa,
Coma es agromilhat ! e coma s’estrigossa !…
- E ben, anciènament, dedins nòste país
Li aguèt dins lo bestiau ce qu’aián jamai vist.
Cresètz-o, o laissatz-o ; fau pas de politica
Ors, Lion, Ase e chin, tot aiá la colica.
A ! chaliá veire aquò ! Dins lo prat lo moton,
Betlava tristament, la bava a son menton.
Chabras, Vachas, Chamèus, aián perdut lhos possa,
L’Elefant s’estorciá, o gratava la mossa,
Lo rainard aiá dit : « Adussiatz, polalhièr. »
Lo Lop còntra lo mur fretava son darrièr ;
Bèba fasiá lo Buòu, e lo Chat trista mina ;
Lo Singe se planhiá ; plorava la Monina ;
L’Ase bien malurós escondut dinc un trauc,
Las aurelhas en l’èr, bramava : — lo fotrau !
E lo Lion iel mai, ièr fòrt coma Samson,
Vuèi tot agangalit, jaune coma ‘n estrònt,
Aiá plus d’apetit ; anava li petar !
‘M’aquela epidemí, rien podiá resistar.
Li aiá mai de sièis mes dejà qu’aquò durava,
Pauc [per co] lo país pasmens se despuplava.
Alaguiat, lo Lion, mandèt quèrre entorn d’el,
Totes los animaus. E tenguèron conselh.
Èron totes en dòu, aián la mina inquièta….
Sobre ‘na pèira anfèn lo President s’assèta.
Prisa un pauc de tabat, estornuda tres còps
Se lipa la mostacha e comença [d’éico] :
« Messieux, [qu’aur’] a besonh de me sechar la gula,
Chaudriá-ti donc crebar !.. [Ouf] ! la trista pilula !
‘Quò’s certèn, mos amics, convenètz-ne’n ‘me ieu,
Nòsta mauvèsa vida a fachat nòste Dieu !
Despuèi lo mes de Març nos fai pas bòna mina,
Las fodras de son cièl son còntra nòsta eschina.
Sa colèra en tot temps lo meschant a sentit,
Tant qu’a pas tot dei bòn mostrat son repentir,
Ai fons de nòste cur chau que lo regret rentre.
Li a qu’aquò per garir nòste grand mau de ventre.
Davant que nòste mau vénia encara pus laid,
Nos chau per l’arrestar inventar quauque biais.
Vès los òmes sovent, dins l’istoara o ai vist,
Vun donava sa pèl per sauvar lo país,
Vun de nosautres donc sans demandar son rèsta
Deu sobre lo buchièr laissar copar sa tèsta.
Qu’en sacrifice donc se done a Jupitèr
‘Quò li agradarà mièis que totes los patèrs.
L’òm sap pro que quand chau faire lo sacrifice
Per aquel qu’es busclat, ‘quò’s un famús suplice ;
Mè anfèn, mos amics, farem bien atencion
Que lo pus gusardàs sièrvie a l’immolacion.
Chau donc qu’a auta voès chascun eme franchisa
Tot coma en confession raconte sas sotisas.
Ieu vau donc començar bravament lo prumièr,
Totes puèi me segretz, enjusca ‘i fint darrièr.
De que vos dirai donc ? — Sabètz qu’ai bòna dent
E vòsta paura pèl n’a sofèrt bien sovent !
Mèma m’es arribat, (Ò ! galavardariá
S’es possible pasmens tant de gusardariá !…)
M’es arribat, quand tròp la fam me travalhava,
Qu’après tot lo tropèu lo pastre li passava !
…. Quante monstre !… diretz. — Oí, mè sos decidat
Si sos lo pus coquin, de me sacrifiar…
« Diá ! Diá ! Mèstre Lion, n’avètz ben fat quauqu’una
De totes vòste rènhe a pas fat la fortuna,
Malgrè ‘quò ieu vos tròbe un pauc tròp ‘scupulós, »
Ço faguèt ‘n grand sinjàs tot maigre e tot foirós,
« Manjar quauque moton ! Pista ! la granda afaire !
Son fats que per aquò ! e los paures niflaires
Deurián benir lo cièl, se creire bien urós
D’èsser plomats, rostits, e mastejats per vos !
E los pastres ? — Que son ? Sinon que de canalha
Que nos tracton totjorn coma ‘na cacibralha ?
Vos fan bien mai de mau que los paures motons
Mai que ne’n manjatz bien, ne’n manjatz jamai pro ! »
Tot eschàs son discors lo singe terminava
Qu’un picament de mans ‘me grand brut l’aprovava.
De picaments de mans, de tot temps n’i a ‘gut pro
Son totjorn dei costat d’aquel qu’a lo baston
Mè, silence ! Escotatz : lo Tigre se confessa
En mèma temps aussí, sa femna, la tigressa,
Mon Dieu ! Que de pechats, que d’abominacions
Coma ausir tot aquò sans que l’indinhacion
S’esmode de pertot ? Quand de [l’onta] ne’n ploron
Los aubres los rochièrs, e que los lops s’encorron !
E pasmens ! o creiretz ?.. dengú ne’n soflèt mot
Siatz fòrt, mostratz las dents ; sètz sur d’aver rason…
Après lo Tigre, l’Ors faguèt sa confession,
Iel mai n’aiá bien pro per una absolucion.
A son torn l’Elefant donèt de sas novèlas,
Parlèt bien sans tussir, ‘mai ne’n diguèt !.. de bèlas !..
Puèi lo Lop tot contrit, diguèt : « Meà culpà,
« Mon Dieu perdonatz-me ! que li tornarai pas. »
Lo Rainard ‘me sa man piquent son embonilh,
‘M’una coeta darrièr regda coma un fusilh,
Coma lo Rei David gravament entonèt,
Un grand « De profundís » e « Miserere-me. »
- De vès lo Ginestet, un Bòchi mèstre d’armas,
Venguèt mai arrosar la tèrra de sas larmas,
Cresián qu’èra d’abòrd un diable de l’anfèr,
Un diable ! Mai qu’aquò ; auriatz dit Lucifèr
‘Me sas banas en l’èr e sa lònja barbassa,
‘Me sos pièus eilissats, son menton plen de crassa.
Dej’aiá començat de dire sos pechats,
Quand puèi tot dinc un còp laschèt ‘na petarada,
Qu’empoisonèt sodèn l’onorabla assemblada.
« Sioplè perdonatz-me aquela distraccion..
‘Quò pòt bien arribar a vos coma ende ieu !… »
- Coquin ! Petard de sòrt ! respondeguèt la fola !
Podem per garar ‘quò brutlar fòrça frigola.
Dejà n’aián bien pro de sentir lo bochet
Sans venir li ajustar l’aure de ton bofe !
Ò d’aquel animau ! Nos vène empoisonar !
Una autra coma aquò nos empòrta lo nas !
- Anfèn, vaicí lo char d’un paure pòrtafais
Un Ase, desbralhat, maufotut e bien laid,
Bònament s’avancèt en mancha de chamisa,
Portava sos son braç, una vesteta grisa
Lo preni[án] tot d’abòrd per un grand gusardàs,
Qu’aián vist bien sovent dei costat d’Aubenàs.
Mè s’avisèron lèu qu’èra rien qu’un paure ase
E laissèron parlar lo novèu personatge
Estornudèt bien fòrt, puèi diguèt : « Messieux ; Ieu,
« M’ensovente qu’un jorn, (‘qu’èra la fin d’Abrièu,)
« Reveniá dei molin, e sobre mon eschina
« Portave un dòire plen, vuèt boissèus de farina,
« Ère a jun, ère las. Passère près d’un prat,
« E coma per la fam me sentiá devorat
« De l’èrba ‘me mas dents un brisonet tondère
« Mastegère un pauc, e puèisses l’evalère,
« Que de còps de baston me vauguèt ‘quò ! pasmens !
« E pr’aquò n’ia aiá pas per descrassar las dents ! »
- « Per descrassar las dents ?… Grand gusàs sans consciença,
Mè li penses donc pas ? Merites la potença !…
Si o comprenes pas, ‘quò’s que siás tròp fotrau,
Segur tu siás solet causa de nòste mau !
De tant que sem aicí, sur, as lo mai de tòrts
Es lo Dieu Jumitèr que demanda ta mòrt,
L’Ase, que teniá ‘ncara sa vièlha Codena
Bramèt, repetèt pro, mè, subiguèt sa pena.
Ansin ne’n vai lo monde aquò’s bien lamentable
L’innocent bien sovent paga per lo copable.
Oí, s’es vist de tot temps, dessobre nòsta tèrra,
Los bregands as onors, los braves en galèra.
Si[á] bòn republiquèn, e surtot deputat
Podètz totjorn mentir, sinhar faus e trompar,
Èsser bancarotièr, bien ramplir vòsta pòcha
N’aiatz pas paur, dengú vos cercharà nicròcha !
- Mè, sètz conservatur, sunhatz-vos ! Si podián
Dinc un virament d’uèlh, sur vos escorjarián !
Prefet, sètz onorat, en paient pas las talhas.
Mè, paure païsan, sètz tractat de canalha,
Mai qu’aiatz pas un sòu per norrir vòste enfant
La republica deu vos suçar ‘njusca ‘i sang.
Siatz pas ‘n retard sinon lo perceptor arriba,
E bienlèu après iel l’uissièr ‘m’una sesida.
Amatz bien los plasirs ? — Siatz fòrt republiquèn,
Puèi per lo Ginestet, Procuror dirà rien.
Mè mesfisatz-vos bien, si sètz pas de la clica,
Car vuèi un pauc pertot rènha la politica !
Per lo mendre travèrs, per lo mendre poton,
Vos expausatz benlèu a vint ans de prison !
- Siatz fòrt librepensur, francmaçon, eiganaud
Podètz córrer pertot, coma un fotrau
Tot vos serà permés sos la vièlha Marianna,
E jamai sos varlets vos cercharàn chicana.
Mè siatz bòn catolic ; o vesètz coma ieu,
Chau pas qu’en procession pregatz vòste bòn Dieu,
Si venètz a morir, coma ‘quò’s bien probable,
Disètz-me si ‘quò’s pas quaucòm d’abominable,
Dinc un endreit benit a luòc d’èsser enterrat,
Vos metràn malgrè vos pròche d’un scelerat.
Vodriá vos dire un mòt de l’escòla laïca,
Mè sabètz coma ieu qu’es aquela botica.
Aquí los francmaçons lo diable li an metut,
« Tu vodriá lo bòn Dieu ? E ben tantp[] per tu ! »
Dins la França o vesètz ‘quò’s pluslos animaus
Que d’una pèsta afrosa an ressentit lo mau.
Quò’s los bòns citoaièns qu’enduron la colica
Despuèi que subissem la trista Republica.
Iela comença Mai d’aver lo còlerà
Lo Tònquèn, son ventràs poirà pas digerar.
Tigres, Lions, Boches, Lops, Rainards e Moninas,
Despuèi las eleccions fan totes trista mina.
Paures republiquèns ! avètz bien mau de ventre !
Mèma lo president comença de lo sentre !
Grévy, Ferry, Pòl Bert, e mèstre Gobelet
Faràn totes bienlèu un petit sauterlet.
La França solament se veirà solatjada,
De l’afrosa colica quand l’aurem netejada.
Lo Feçoirièr
et lo paire Gratusa
P.S. Demande excusa ai sabents, si las rimas son pas totjorn bien crosadas. Sos estat tròp preissat.
Le Patriote de l’Ardèche | 17 01 1886
Denis Capian, 2010
occitan.org