Chronique Patoise
Bouno lingo
Bouno maliço…
Quand liaou lou bésoun….
— Et bé, Jean-Pierré si, coumo disé, lu gardé t’a dressa un proucès-verba faré coumo lous austré : lou payaré. Une zustra dfé, aniré pas à la tchasso sans permis
— Ugéno, savé, me costaro tcha moun étchiro !
Oué, mé siou sûr qué té faro pas tant dé péno dé païa toun. Proucès quand t’auré counta aquello histoiro
Lia quoqués ans, un hiver, éra toumba un boun pied dé neigo et coumo l’on pouï pas travailla, m’amusérou à tua quoqua grivas. Per aco fa, m’installérou tous lous matis din uno petito cabano et per un fenestrou toumbavou la grivas qué s’accampava sur un touri (1) planta djusté in faço. Et, ma fé, siou pas plus maladré qu’un autré et nîn dégringoulavou tous lous matis uno bouno régalado. Mé, moun vieux jean-Pierré, liaï quocu qu’éra djaloux dé véré l’Ugéno toumba tant dé grivas. Aquellé bravé homme — é mort veuro, qué lou boun Dieu aïé souna mo — aquellé bravé hommé dounqua mé vindé au gardo-tchasso.
Et, un boun mati, in ubran la poirto. Dé ma cabano, qué véïou ? lou gardé qu’éra in train de posa culotta in un coin de la mésounetto. Té lou disou, Jean Pierré, quand agué counédiu la casquetto do gardé, li démandé pas cé qué fasi, ni li laissé pas lou tin dé sé reculoutta. In cin menuta, lou fusil et lou carni éran in liou plaço et mi, in train dé coupa dé boué.
Ma, per sur un qu’éra couyou, éra bé lou gardé.
Ah ! déï bé regretta qué lou maou dé vintré liaï pré djusté din la cabano. Pamen, si vouli mé prindré tchali bé m’espéra au posté.
Paouré gardé ! Aï bé fa dé tchami per ré. Quand, in sé retournant, passé davant la mésou, li payérou un verré dé vi tchaou. Me regardavo bè un paou de travers, me digué pas un mot, Era tout transi et fran penaud.
Dounqua, Jean-Pierre, véïé bé qué, per qué liaï un paou de djustiço sur terro fo qué des tchasseurs coumo ti, païan à la marétchaussa lou mauvé tour qué lian djoua dépeu qué lia des tchasseurs et des gardo tchasso.
— N’impatcho. Ugéno qué mé fodro païa moun proucès et qu’amariou bien mieux véïré lou darri do gardé.
Lou Drôlé
(1) Arbre appelé vulgairement tourier.
Journal de Tournon et d’Annonay | 27 09 1936
QUAND LI A LO BESONH…
— E ben, Jan-Pière si, coma dises, lo garde t’a dreiçat un procès-verbal farès coma los autres : lo paiarès. Una autra fes, anirès pas a la chaça sans permís.
— Ugèna, saves, me costarà char mon eschiròu !
Oè, mè siu sur que te farà pas tant de pena de paiar ton procès quand t’aurai contat aquela istoara.
Li a quauques ans, un ivèrn, èra tombat in bon piè de nèja e coma l’òm poiá pas travalhar, m’amusèro a tuar quauquas grivas. Per aquò far, m’enstallèro tots los matins dins una petita cabana e per un fenestron tombavo las grivas que s’acampavan sur un torièr plantat juste en faça. E, ma fe, siu pas plus maladreit qu’un autre e ne’n degrengolavo tots los matins una bona regalada. Mè, mon vièlh Jan-Pière, li aiá quauqu’un qu’èra jalós de veire l’Ugèna tombar tant de grivas. Aquele brave òme — es mòrt vaüra, que lo bon Dieu aie son ama — aquele brave òme doncas me vendèt au garda-chaça.
E, un bon matin, en ubrant la pòrta de ma cabana, que veiu ? lo garde qu’èra en tren de pausar culòtas en un coènh de la maisoneta. Te lo diso, Jan-Pière, quand aguèi coneigut la casqueta dau garde, li demandèi pas ce que fasiá, ni li laissèi pas lo temps de se reculotar. En cinc menutas, lo fusilh e lo carnièr èran en lhos plaça e mi,en tren de copar de boès.
Mas, per sur un qu’èra colhon, èra ben lo garde.
A ! deiá ben regretar que lo mau de ventre li aiá pres juste dins la cabana. Pasmens, si voliá me prendre chaliá ben m’esperar au pòste.
Paure garde ! Aiá ben fat de chamin per ren. Quand, en se retornant, passèt davant la maison, li paièro un veire de vin chaud. Me regardava ben un pauc de travèrs, me diguèt pas un mòt. Èra tot transit e frand penaud.
Doncas, Jan-Pière, vees ben que, per que li aia un pauc de justiça sur tèrra fau que de chacèrs coma ti, paian a la mareschauçaa lo mauvès torn que li an joat despuèi que li a de chacèrs e de garda-chaça.
— N’empacha, Ugèna, que me faudrà paiar mon procès e qu’amariu bien mièlhs veire lo darrièr dau garde.
Lo Dròlle
Journal de Tournon et d’Annonay | 1936 09 27
© Denis Capian, 2013
occitan.org