Lous poïsons

Qué dé fés aï énténgu diré : Lou poïson forio mieï dé resta din soun poïs, qué d’ona din lo grando villo… O la compagno, o lou bouon « air » dé bouo vi, dé tortiflés, sé lévo quan voou, sé couïjo quand li plaï ; soun bla sé vén bien, los aménlos, lous coucouns maï, faï orgén dé tout, dé qué li chaou ?

Sé vaï o Lyoun, o Marseilho, o Poris, es ooublija dé sé trouba a l’ouro ezato, o l’otelié, oou mogazin, oou bureou, é souvén, estré enferma touto lo journado.

Si es morida, o dé maou per trouba én loujomén.

Si es gorsou, es oublija de monja oou restorén eno nourrituro pa souvén buono. Tout oco es bé veraï, é pamen, ne m pacho qué lo populocieou dé l’Ordécho és vueï, de 120.000 hobiténs de mèm qué ïa 100 ans.

Io tou dé mèmo éno rosou ? Béléou maï d’uno ?

Dé sobens on rémorca, qué lo populacieou ovié oouménta surtou, din lo périodo dé 1840 o 1860, ou din toutés lous oustaous, l’on fosio de mognaous ; ou sen se douna gaïré de péno, lou poïson poudio faïre réntra o l’oustaou, quaoucos pécétos d’orgén é mémo d’ouor.

Piéï lo molooutio dos magnaous es vengudo, coumo es véngu lou filòxerà. Lou bla, los tortiflés, los oménlos sé vendion maou ; é l’orgén sé fosio raré dïn l’Ordécho.

En oustaou, ounté ïovio, 3 ou 4 droulas, ovio de maou o s’en tira. Oquélous qu’onavoun o la journado, per trovaïa la terro, ou din qu’én otélié, gognavoun 40 soous é encaro pas toujour ; eno fiolaïro, gognavo 17 soous, é tout éro o l’ovénén. Es po per dire : crebavoun dé fon ?

E bé, si l’on voou sounja én paou, séro pas difficilé dé sooupré, per qué, lou poïson o quitto soun poïs.

Si lou gouvernoméns ovion éncouroja én paou l’ogriculturo lou poïs se serio pa tan despupla.

Si lous représentans doou puplé, s’éroun én paou inspira « d’Olivier de Serres », lou péro de l’ogriculture, lo situocieou serio béléou pas lo mémo.

Es per oco, qu’es din toun interés, poïson dé bien choousi toun députa. Prén nén vün qué siaïé doou poïs, qué amé soun poïs, é qué o dovon fa sos prouvos.

Crésé, qué té troumporios pa, si lou 22 avril boutavés din l’urno én bulletin que pourtorio lou noum d’Edmond LARGIER.

Oquel o fa sos prouvos, é te troumporo pas ??

Jacqué Bouonome

Le Journal du Vivarais | 14 04 1928

LOS PAÏSANS

Que de fes ai entendut dire : « Lo païsan fariá mièis de restar dins son país, que d’anar dins la granda vila… A la campanha, a lo bòn èr, de bòn vin, de tartifles, se lèva quand vòu, se coija quand li plai ; son blat se vend bien, las ametlas, los cocons mai, fai argent de tot, de que li chau ?

Se vai a Lion, a Marselha, a París, es aublijat de se trobar a l’ora exacta, a l’atelièr, au magazin, au burèu, e sovent, èstre anfermat tota la jornada.

Si es maridat, a de mau per trobar un lotjament.

Si es garçon, es oblijat de manjar au restòrent una norritura pas sovent bòna. Tot aquò es ben verai, e pasmens, n’empacha que la pòpulacion de l’Ardecha es vuèi, de 120.000 abitents de mèma que i a 100 ans.

I a tot de mèma una rason ? Benlèu mai d’una ?

De sabents an remarcat, que la pòpulacion aviá aumentat surtot, dins la periòda de 1840 a 1860, o dins totes los ostaus, l’òm fasiá de manhauds ; o sans se donar gaire de pena, lo païsan podiá faire rentrar a l’ostau, quauquas pecetas d’argent e mèma d’òr.

Puèi la malautiá das manhauds es venguda, coma es vengut lo filòxerà. Lo blat, las tartifles, las ametlas se vendián mau ; e l’argent se fasiá rare dins l’Ardecha.

Un ostau, onte i aviá, 3 o 4 drollàs, aviá de mau a se’n tirar. Aquelos qu’anavon a la jornada, per travalhar la tèrra, o dins qu’un atelièr, ganhavon 40 sòus e encara pas totjorn ; una fialaira, ganhava 17 sòus, e tot èra a l’avenent. Es pas per dire : crebavon de fam !

E ben, si l’òm vòu sonjar un pauc, serà pas dificile de saupre, perque, lo païsan a quitat son país.

Si los governaments avián encoratjat un pauc l’agricultura lo país se seriá pas tant despuplat.

Si los represantants dau puple, s’èron un pauc enspirat d’Olivier de Serres, lo pèra de l’agricultura, la situacion seriá benlèu pas la mèma.

Es per aquò, qu’es dins ton enterès, païsan de bien chausir ton deputat. Pren-ne’n vun que siaie dau país, que ame son país, e que a davant fat sas provas.

Crese, que te trompariás pas, si lo 22 avril botaves dins l’urna un belletèn que portariá lo nom d’Edmònd LARGIER.

Aquel a fat sas provas, e te tromparà pas !!

Jaque Bònòme

Le Journal du Vivarais | 14 04 1928

occitan.org