Dins lou tems

Sous-lio, se rencountravo dins lou village de persounage que l’on disio un brisou simple e que menavon you vio senso s’oucupa dou restant dou mounde.

E Paiharé, n’ai couneissu dou : Benezet, e Ferdinand de la Vio.

Lou proumé èro déjà vieux quand èrou pétit. D’aubé sa barbo mau pignado, soun na crouchu e sa levito verdo (ayo éta neiro vingt an plus teu !), retrasio lou Juife-Errant de la vieio coumplainto que se chantavo sous Louis-Felipe dins la feira de mountagno.

Restavo sous la Fô, dins un chambroun, coueiva un cop l’an, e écleira per un fenétrou que leissavo passa mai de biso que de lumiéro. Countavo que, dins soun jouine tems, èro ana en pèlerinage au Sant-Sepulcre e que n’ayo adu la ramo de palmié que se veyo en-dessus de sa coujo… mai ana veire si qu’èro verai !

Se nurrissié en barrulant touto la perrocho e en countant sa coucoira au cantou de la chamineio. Dengu ié refusavo uno soupo… e n’en refusavo en dengu ! Talamen, que lou cura Chavo e l’abbè Traverso li pourtèron lou Boun Dieu tre cop (lous acoumpagnavou en échinlant) per d’indigestiou carabina, que lous fasian geigne coumo si anavo trepassa. Ma fintas, lou tresiéme cop fugué lou boun, e moun Benezet fugué pourta au çamentèri d’aubé sa ramo de palmié sus sa caisso…

Ferdinand de la Vio, éle, èro un brave bourrou, qu’aprenio bien à l’écolo ; soulamen, lou reloge de sa têto s’éro arresta à douge an ! Ero vengu avé l’iage un ome grand e soulide, mais countuniavo à raisouna coume un éfant dou catéchirme… e amavo pas mai lo travail qu’un éfant ! Empourtavo sou lieùre d’écolo en champ, e lou legissié e religissié senso fi. Sayo soun Histoiro de Franço per coeu, amai Lou Tour de Franço per dous éfants.

Un jour, lou Papet que passavo per Paiharé en anant à Laloùvé, rencountré moun Ferdinand e li demandè :

« Ferdinand, quant ei mô Henri IV ?

— En 1610. Tuia per un nouma Ravaillac.

— E perqué lou tuié ?

— Perço qu’èro trop boun. »

Veié be que moun Ferdinand èro pas tant simple !

Dempeu que sayo qu’èrou mounta à Paris la grand vilo, touta la fe que me trouvavo per charréro, me disio :

« Quant io de boulangié à Paris ?

— Ou savou pas au juste ; beleù sei milo.

— Alô, qu’ai grand Paris ?

— A poù près coumo d’eici è Saint-Vitou.

— E quant io de çamentèri ?

— Sei.

— Te f… de mi ! Eici è Paiharé, io que dou boulangié per un çamentèri. »

Que voulia que li diguesse ? Se rapelavo encaro sa règlo de tre !

Aro, io plus d’ourigina en den-lio : dengu se vanto plus d’esse ana à Jerusalem querre uno palmo, e dengu saup plus qunt an mouriguè lou boun rei Henri IV.

Mai lou mounde ei pas plus fi per aco !

Gustou du Sardier

Armagna du Père Menfouté | 1956

DINS LO TEMPS

Soliá, se rencontrava dins los vilatges de personatges que l’òm disiá un brison simples e que menavan lhos via sensa s’aucupar dau restant dau monde.

Ès Palharès n’ai coneissut dos : Beneset, e Ferdinand de la Via.

Lo promèr èra dejà viœ quand èro petit. Daube sa barba mau pinhada, son nas crochut e sa levita verda (aiá estaa nèira vint ans plus tœ !), retrasiá lo Juife-Errant de la vièlha complènta que se chantava sos Lí-Felipe dins las fèiras de montanha.

Restava sos la Fòr, dins un chambron, coivat un còp l’an, e esclairat per un fenestron que laissava passar mai de bisa que de lumièra. Contava que, dins son joine temps, èra anat en pelerinatge au Sant Sepulcre e que n’aiá adut la rama de palmièr que se veiá en dessús de sa coja… mè anatz veire si qu’èra verai !

Se nurrissiá en barrutlant tota la perròcha en en contant sas cocoaras au canton de la chaminèa. Dengú ié refusava una sopa… e ne’n refusava en dengú ! Talament, que lo curat Chava e l’abè Travèrsa li portèran lo Bon Dieu tres còps (los acompanhavo en eschitlant) per d’indigestions carabinaas, que lo fasián génher coma si anava trepassar. Ma fintas, lo tresième còp fuguèt lo bon, e mon Beneset fuguèt portat au çamentèri daube sa rama de palmièr sus sa caissa…

Ferdinand de la Via, ele, èra un brave borron, qu’apreniá bien a l’escòla ; solament, lo relòtge de sa tèsta s’èra arrestat a doge ans ! Èra vengut avec l’iatge un òme grand e solide, mè contunhava a resonar coma un enfant dau catechirme… e amava pas mai lo travalh qu’un enfant ! Emportava son liure d’escòla en champ, e lo legissiá e relegissiá sensa fin. Saiá son Istoara de França per cœr, amai Lo Torn de França per dos enfants.

Un jorn, lo Papet que passava per Palharès en anant a La Lauvèsc, rencontrèt mon Ferdinand e li demandèt :

« Ferdinand, quand es mòrt Henrí IV ?

— En 1610. Tuat per un nomat Ravalhac.

— E perqué lo tuèt ?

— Per çò qu’èra tròp bon. »

Veiètz ben que mon Ferdinand èra pas tant simple !

Dempue que saiá qu’èro montat a París la grand vila, totas las fes que me trovava per charrèira, me disiá :

« Quant i a de bolangièrs a París ?

— O savo pas au juste ; benlèu sèis mila.

— Alòr, qu’es grand París ?

— A pauc près coma d’aicí ès Sènt-Vitor.

— E quant i a de çamentèris ?

— Sèis.

— Te f… de mi ! Aicí ès Palharès, i a que dos bolangièrs per un çamentèri. »

Que voliatz que li diguèsse ? Se rapelava encara sa règla de tres ! Ara, i a plus d’originals en d’enluòc : dengú se vanta plus d’èsser anat a Jerusalèm quèrre una palma, e dengú saup plus cunt an moriguèt lo bon rei Enric IV.

Mè lo monde es pas plus fin per aquò !

Guston du Sardièr

Armagna du Père Menfouté | 1956

occitan.org